sceptycyzmu

Sceptycyzm to szeroko rozumiana postawa epistemologiczna polegająca na kwestionowaniu możliwości uzyskania pewnej wiedzy i na ostrożnym formułowaniu osądów. W tradycji filozoficznej często wiąże się z techniką epochē — zawieszaniem osądów — w celu uniknięcia niepewności i dogmatyzmu.

Historia sceptycyzmu obejmuje starożytny Pyrrhonizm i Akademicki sceptycyzm w Grecji. Najważniejsi reprezentanci to Pyrrho z Elis, Arcesilaus, Carneades i Sextus Empiricus, którego prace przekazały praktykę zawieszania osądów i dążenie do ataraksji, czyli wewnętrznego spokoju wynikającego z braku zbytecznych przekonań. W późniejszych wiekach rozwijano różne formy sceptycyzmu, łączące wątpliwość z krytyką dogmatyzmu.

W nowożytności wyodrębnił się sceptycyzm naukowy (krytyczny), który kładzie nacisk na testowalność hipotez, analizę dowodów i unikanie nieuzasadnionych założeń. Współczesny sceptycyzm naukowy często zajmuje się zwalczaniem pseudonauki i promowaniem krytycznego myślenia oraz metody naukowej. Ruch ten bywa związany z publicznymi wystąpieniami badaczy i popularyzatorów nauki.

Różne tradycje sceptycyzmu rozróżniają epistemologiczne wątpliwości od sceptycyzmu praktycznego, a także od sceptycyzmu metodologicznego. Krytyka sceptycyzmu wskazuje, że permanentna wątpliwość może być trudna do zastosowania w praktyce, lecz zwolennicy podkreślają, iż sceptyczne podejście zwiększa rzetelność wiedzy i ogranicza błędne przekonania.

Termin sceptycyzm w języku polskim (sceptycyzm/sceptycyzmu) odnosi się do tych samych idei — od dawna obecnych w filozofii, nauce i debacie publicznej. Współczesny dyskurs obejmuje także sceptyczne podejście do kwestii nadprzyrodzonych i religijnych, przy jednoczesnym szacunku dla uzasadnionych przekonań w oparciu o dowody.