rrezatimin

Rrezatimi është term në gjuhën shqipe që përshkruan transferimin e energjisë përmes vale elektromagnetike ose grimcave që udhëtojnë në hapësirë ose në një medium. Ai mund të jetë i natyrshëm, si rrezatimi kozmik dhe ai bërthamor në natyrë, ose artificiale, krijuar nga njerëzit për mjekësi, industri dhe energji.

Rrezatimi ndahet në dy kategori kryesore: rrezatimi elektromagnetik (drita, ultraviolet, rrezatimet X dhe gamma) dhe rrezatimet me grimca (alpha, beta, neutronë). Burimet e tij përfshijnë rrezatimin natyror (kosmik, aktivitet bërthamor në tokë, radon në ndërtesa) dhe burime artificiale (diagnostikë dhe trajtim mjekësor, industri, energji bërthamore).

Ndikimi mbi shëndetin varet nga intensiteti, koha e ekspozimit dhe lloji i rrezatimit. Dozat maten në gray (Gy) për ngarkimin energjik në material dhe në sievert (Sv) për efektivitetin mbi qelizat njerëzore. Ekspozimi i lartë ose i gjatë mund të shkaktojë dëme biologjike, duke përfshirë rrezik të kancerit dhe dëmtime të palcës së gjakut.

Detektimi dhe matja e rrezatimit përdorin pajisje të ndryshme si dosimetra, tubat Geiger-Müller, scintillatorë dhe kamera të rrezatimit. Siguria përfshin kufizime të ekspozimit, mbrojtje ndaj rrezatimeve të panevojshme dhe kontroll të dozave për punonjësit dhe publikun, me standarde të vendosura nga organizata ndërkombëtare (IAEA) dhe autoritetet shtetërore.

Rrezatimi ka aplikime të gjerë: në mjekësi për diagnostikim (radiografi, CT) dhe trajtim (radioterapi); në industri për kontrollin pa dëmtime të materialeve; në kërkime shkencore dhe në energjinë bërthamore. Rregullimet dhe mbrojtja e rrezatimit janë thelbësore për të minimizuar rreziqet dhe për të maksimizuar përfitimet.