przetarcia

Przetarcia, często nazywane zużyciem przetarciowym, to utrata masy materiału z powierzchni stykających się elementów wskutek tarcia przy względnym ruchu. Zjawisko występuje w tribologii i ma duże znaczenie w projektowaniu i eksploatacji maszyn, układów mechanicznych i energetycznych.

Najczęstsze mechanizmy to zużycie adhezyjne (przywieranie warstw materiału i ich oderwanie) oraz zużycie ścierne (tarcie między nierównościami a cząstkami twardymi). W przebiegu cyklicznych obciążeń może występować zużycie zmęczeniowe, a środowisko chemiczne i korozja tribologiczna mogą nasilać utratę materiału.

Czynniki wpływające to twardość i mikrostruktura materiałów, parametry ruchu (prędkość, obciążenie), stan smaru lub obecność zanieczyszczeń, temperatura oraz chropowatość powierzchni. Skutkiem przetarć bywają pogorszenie tolerancji, utrata gładkości powierzchni, wzrost tarcia, nadmierne nagrzewanie i generowanie hałasu.

Ocena przetarć obejmuje pomiar głębokości i objętości zużytej warstwy, profilowanie powierzchni i testy tribologiczne, takie jak testy typu pin-on-disk czy four-ball. W zapobieganiu stosuje się odpowiednie środki smarne, dobór materiałów o właściwej twardości, obróbkę powierzchni, powłoki ochronne oraz utrzymanie optymalnych warunków pracy i czystości układów.

Zastosowania przetarć obejmują łożyska, przekładnie, elementy układów napędowych, silniki oraz układy hydrauliczne i pneumatyczne.