overspenning

Overspenning, or overvoltage, is een elektrisch verschijnsel waarbij de voltage in een systeem hoger ligt dan de normale bedrijfsspanning. Het kan tijdelijk of langer aanhouden en ontstaat door gebeurtenissen zoals schakelen van belastingen, blikseminslag, netfouten of lekstroom. Een overspanning kan isolatie verduren, elektronische schakelingen beschadigen en de betrouwbaarheid van systemen verminderen.

Oorzaken van overspanning zijn onder meer blikseminslag op het net, spanningspieken bij schakelacties van inductieve belastingen, netstoringen, faserekens ten gevolge van wissel- en hiellading, en foutieve bedrading. Ook aandoeningen zoals ferroresonantie of slechte aarding kunnen lokaal overspanning veroorzaken. Opgeleverde systemen in gebouwen kunnen door lange kabels of verkeerde filtratie gevoelig zijn voor overspanning.

Types en duur. Transiente overspanning is van korte duur maar kent hoge piekwaarden, vaak veroorzaakt door gebeurtenissen zoals schakelmomenten of bliksem. Tijdelijke overspanning (spanningsswelling) duurt langer, soms milliseconden tot seconden, en kan optreden bij netfouten of recyclings van inductieve ladingen. Permanente overspanning is zeldzamer maar kan optreden als de netspanning structureel te hoog blijft buiten de specificaties.

Effecten en risico’s. Overspenning kan isolatie beschadigen, schakelaars en voedingen uitputten, microcontrollers en sensoren resets geven en leiden tot gegevensverlies of stilstand van apparatuur. Langdurige blootstelling kan leiden tot verslechtering van materialen en kortsluitingen.

Bescherming. Belangrijke maatregelen zijn spur protection devices (SPD’s), varistors (MOV’s), gasontladingsbuizen en transient suppression diodes, gecombineerd met degelijke aarding en bonding, filtering en juiste bekabeling. Ontwerpen richten zich op scheiding van gevoelige circuits en adequate aardingssystemen. Termen en niveaus worden in normen vastgelegd, zoals IEC 61000-4-5 voor surgenormen en EMC-immuniteitstests.