nikotyna

Nikotyna to organiczny alkaloid naturalnie występujący w roślinie tytoniu (Nicotiana tabacum) i w innych gatunkach z rodziny Solanaceae. Jej formuła chemiczna to C10H14N2. Strukturalnie jest to amina trzeciorzędowa zbudowana z pierścieni pirydynowego i pirolidynowego.

Nikotyna działa jako agonista receptorów nikotynowych acetylocholiny (nAChR) w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym. W mózgu pobudza uwalnianie dopaminy, co wiąże się z uczuciem pobudzenia i nagrody; jest silnie uzależniająca. Wchłania się szybko po inhalacji dymu tytoniowego lub podaniu doustnym; metabolizowana w wątrobie do kotyniny (cotinine) przez enzymy cytochromu P450, głównie CYP2A6; okres półtrwania wynosi około 2 godzin dla nikotyny, kotyniny około 16 godzin.

Skutki zdrowotne: Długotrwałe używanie tytoniu dostarcza nie tylko nikotynę, lecz także wiele substancji rakotwórczych; sama nikotyna nie jest uznawana za rakotwórczą sama w sobie, lecz jej wpływ na układ uzależnienia i tolerancję może wpływać na ryzyko związane z paleniem. Nikotyna jest silnie uzależniająca; u kobiet w ciąży i w okresie rozrodczości może wpływać na rozwój płodu; u użytkowników może także powodować przyspieszenie akcji serca i wzrost ciśnienia krwi.

Zastosowania i regulacje: Służy w terapii zastępczej nikotynowej (plastry, gumy, pastylki, inhalatory) wspomagającej rzucanie palenia; używana w e-papierosach i innych urządzeniach dostarczających nikotynę. W wielu krajach sprzedaż i reklama są ograniczone, a wiek użytkownika = ograniczony dostęp; na opakowaniach pojawiają się ostrzeżenia zdrowotne.

Historia: Nazwa pochodzi od Jeana Nicota, francuskiego ambasadora w Portugalii, który w XVI wieku wprowadził tytoń do obiegu kulturowego. Nikotyna została wyodrębniona w 1828 roku przez Posselta i Reimanna.