kortikoszteroid

Kortikoszteroid, często nazywany również kortykosteroidem, to grupa hormonów steroidowych wydzielanych przez korę nadnerczy oraz ich syntetycznych analogów stosowanych w terapii. Dzielą się na glikokortykosteroidy (GKS) i mineralokortykosteroidy. GKS wpływają na metabolizm glukozy i mają silne działanie przeciwzapalne oraz immunosupresyjne; mineralokortykosteroidy regulują gospodarkę sodową i objętość krwi, co wpływa na równowagę wodno-elektrolitową.

W naturalnym organizmie najważniejszym glikokortykosteroidem jest kortyzol, a do mineralokortykosteroidów należy aldosteron (oraz deoksykortykosteron jako prekursor). W medycynie stosuje się syntetyczne GKS o różnym czasie działania, takie jak deksametazon, prednizon/prednizolon, metyloprednizolon, hydrokortizon, budesonid i flutikazon, betametazon oraz inne.

Mechanizm działania opiera się na wiążącym się z receptorami glucokortykosteroidowymi w cytoplazmie, co prowadzi do zmian ekspresji genów. Działanie obejmuje hamowanie fosfolipazy A2 i NF‑κB oraz zmniejszenie syntezy licznych cytokin, co ogranicza zapalenie i odpowiedź immunologiczną. W praktyce wykorzystuje się ich miejscowe, inhalacyjne lub ogólne formy w zależności od wskazania.

Zastosowania obejmują choroby zapalne i autoimmunologiczne (astma, COPD, zapalenia stawów, choroby skóry), alergie, choroby okulistyczne, a także sytuacje transplantacyjne. Działania niepożądane zależą od dawki i czasu trwania terapii; długotrwałe leczenie może prowadzić do supresji osi HPA, objawów Cushinga, osteoporozy, zaburzeń metabolicznych i nadciśnienia. Stosowanie powinno być jak najkrótsze i możliwie lokalne, z monitorowaniem lekarza.