indexberekening

Indexberekening is het proces om tijdreeksen van prijzen, lonen of andere grootheden om te zetten in indexcijfers die relatieve veranderingen ten opzichte van een basisperiode tonen. Een indexcijfer heeft doorgaans waarde 100 in de basis en laat daarna procentuele verschuivingen zien. Indexen worden gebruikt om inflatie te meten, loonontwikkeling en prijsvergelijkingen over tijd of regio’s mogelijk te maken.

Verschillende soorten indexen bestaan. Een prijsindex meet veranderingen in de prijs van een mand goederen en diensten; een consumentenprijsindex (CPI) is hier een bekend voorbeeld. Arbeids- en loono indices volgen loonontwikkelingen; productie- en exportindexen meten veranderingen in productie en handel.

Belangrijke methoden zijn Laspeyres, Paasche en Fisher. Laspeyres index berekent met de gewichten van de basisperiode: L = (som p1 q0) / (som p0 q0) × 100. Paasche gebruikt de huidige periode als gewichten: P = (som p1 q1) / (som p0 q1) × 100. Fisher-index is het geometrische gemiddelde van Laspeyres en Paasche en biedt vaak een evenwichtiger beeld bij verplaatsende bestedingspatronen.

Bij indexberekening kiest men het mandje goederen, de gewichten en de basisperiode. Data komen uit prijsobservaties en verbruiks- of productiegegevens. Kettingindexering koppelt opeenvolgende periodes om lange reeksen te maken.

Toepassingen: beleidsmakers volgen inflatie en koopkracht; bedrijven gebruiken indexen voor contractprijzen en prijsstelling.