indeterministyczny

Indeterministyczny jest przymiotnikiem odnoszącym się do zjawisk, teorii lub modeli, które nie pozwalają na pełne przewidzenie przyszłych stanów na podstawie stanu początkowego. W odróżnieniu od determinizmu, według koncepcji indeterministycznych przyszłość nie musi być z góry ustalona; mogą istnieć różne możliwe wyniki, zależne od warunków lub czynników losowych.

W różnych dziedzinach używa się tego terminu z odmiennościami. W filozofii wolnej woli indeterministyczny projekt zakłada, że decyzje mogą mieć nieokreślony lub wieloetapowy przebieg, a przyszłe czyny nie są całkowicie zdeterminowane przez przeszłość. W fizyce kwantowej opis stanu układu często ma charakter probabilistyczny, a wynik pojedynczego pomiaru jest indeterministyczny w sensie podstawowym (zgodnie z zasadą Born i interpretacją nieoznaczoności Heisenberga). W naukach ścisłych indeterministyczność może także odnosić się do modeli statystycznych lub procesów losowych, w których obserwowany wynik nie jest jednoznacznie ustalony.

W praktyce różni się od pojęcia przypadkowości. Indeterministyczny opis nie musi opierać się wyłącznie na czystej losowości; może także wynikać z ograniczeń wiedzy lub struktury teorii. Z kolei w wielu systemach, choć mogą być w istocie deterministyczne, wykazują praktyczną nieprzewidywalność na skutek złożonych interakcji lub ekstremalnej wrażliwości na warunki początkowe.