deterministyczne

Deterministyczne to przymiotnik używany w języku polskim do opisania procesów, modeli lub teorii, które opierają się na założeniu, że przyszłe stany układu są całkowicie zdeterminowane przez jego stan początkowy i obowiązujące prawa naturalne. W praktyce oznacza to, że przy znajomości stanu początkowego i reguł rządzących systemem można przewidzieć jego przyszłe zachowanie z określoną precyzją.

W filozofii determinizm odnosi się do poglądu, że wszystkie zdarzenia, w tym decyzje ludzkie, mają przyczyny i są konsekwencją wcześniejszych stanów. Wśród odgałęzień wyróżnia się twardy determinizm (hard determinism) oraz kompatybilizm (kompatibilizm), zwany także miękkim determinizmem, który stara się pogodzić istnienie reguł z możliwością pewnego zakresu wolnej woli.

W naukach ścisłych i matematyce deterministyczne modele opisują układy, w których prawa natury prowadzą do jednoznacznych wyników. Przykłady obejmują klasyczną mechanikę newtonowską i dynamikę układów deterministycznych. W praktyce jednak nawet systemy deterministyczne mogą być trudne do przewidzenia z powodu złożoności obliczeniowej lub wrażliwości na warunki początkowe.

W informatyce deterministyczne algorytmy i symulacje zwracają ten sam wynik dla tych samych danych wejściowych, co odróżnia je od algorytmów losowych lub probabilistycznych.

Deterministyczne podejście jest często konfrontowane z indeterministycznym lub stochastycznym, które dopuszcza przypadkowość i prawdopodobieństwa. Współczesne dyskusje obejmują również kwestie wolnej woli, kwantowej nieoznaczoności i ograniczeń praktycznej przewidywalności.