fagotsütoos

Fagositoz, fagosit olarak bilinen hücreler tarafından dış ortamdan gelen partiküllerin, mikroorganizmaların veya ölü hücre kalıntılarının hücre içine alınması ve sindirilmesi sürecidir. Bu mekanizma, bağışıklık savunmasının temel parçası olarak mikropların yok edilmesini ve doku temizliğini sağlar.

İşleyişi genel adımlarla özetlemek gerekirse, önce tanıma ve bağlanma gerçekleşir. Nötrofiller, makrofajlar ve dendritik hücreler gibi fagositler, patojen yüzeyindeki molekülleri veya opsonizanlarla işaretlenmiş partikülleri tanır. Opsonizasyon, antikorlar (IgG) ya da C3b gibi kompleman bileşenlerinin bağlanmasıyla fagositozu kolaylaştırır. Ardından fagositin aktin miyofibril sistemi reorganize olur; pseudopodlar oluşur ve hedef madde fagosom adı verilen zararlı partikül çevresinde kapalı bir kese halinde hücre içine alınır.

Fagosomlar olgunlaşma sürecine girerek fagolizosomlara dönüşür. Fagosom ile lizozom birleşerek ilgili hidrolitik enzimleri ve asidik ortamı içinde barındıran fagolizosom oluşumunu sağlar; burada mikroorganizmalar yıkılır ve sindirilir. Bazı durumlarda fagositoz sırasında oksidatif patlama meydana gelir: NADPH oksidaz kompleksi aktivitesiyle reaktif oksijen türleri (ROS) ve bazı durumlarda nitrit oksit (NO) üretilir, bu da mikrobiyal ölüme katkıda bulunur. Antijenler bazı fagositler tarafından MHC sınıf II molekülleri üzerinden T hücrelerine sunulabilir, böylece adaptif bağışıklık da tetiklenir.

Fagositoz, patojenlere karşı savunmada kritik rol oynar; ayrıca ölü hücrelerin temizlenmesi ve doku onarımı açısından da önemlidir. Defektif fagositoz, kronik enfeksiyonlar ve immün bozukluklar ile ilişkilendirilebilir; örneğin NADPH oksidaz eksikliğiyle kronik granülamatöz hastalık (CGD) ortaya çıkabilir. Chediak-Higashi sendromu gibi durumlarda fagositozun fonksiyonları da bozulabilir.