belirlemek

Belirlemek, Türkçe'de bir şeyi netleştirmek, sınırlarını koymak veya bir durumu tespit etmek anlamına gelen bir fiildir. Eylem, bir değeri, kuralı, kararı ya da tanımı ortaya koyarak onu açık ve kesin hale getirmeyi ifade eder. Belirlemek, planlama ve karar verme süreçlerinin temel unsuru durduğundan, resmi, bilimsel ile günlük dilde kullanılır.

Kullanım alanları geniştir. Bilimsel ve mühendislik bağlamlarında bir değişkeni, bir ölçütü veya bir yöntemi belirlemek, hipotezi test etmek ve elde edilen verileri yorumlamak için kullanılır. Hukuk ve kamu yönetiminde mevzuat, kriterler, prosedürler veya uygulanabilirlik şartları belirlemek için sıkça başvurulur. Eğitim, iş dünyası ve medya alanlarında da hedefler, standartlar ve stratejiler belirlenir.

Belirlemek ile benzer kavramlar arasında bazı nüanslar vardır. Tespit etmek, çoğunlukla mevcut durumu varlığını veya gerçekliğini ortaya koyarken daha çok gözlem veya kanıt gerektirir. Saptamak ise ölçüm veya analiz sonucunda bir farkı, ilişkiyi veya ayrıntıyı belirlemeye yöneliktir. Belirlemek ise karar alma ve yönlendirme amacı taşıyan bir eylemdir.

Grammatik olarak fiil kökü belir- üzerinden türetilir ve -mek fiil eki ile infinitive yapılır. Cümle içinde transitif olarak kullanılır: "Bir sorunu belirlemek gerekir." Pasif kullanım ise "belirlenmek" şeklinde oluşur: "Kriterler belirlendi." Örnekler: "Neden bu sonuç çıktı? Bu durumun nedeni belirlendi." "Başarı kriterleri belirlendi."

Köken olarak belir- kökü Türkçe'de netlik, belirginlik ve açık ifade anlamlarını taşıyan bir köktür; -lemek ekinin türetici yapısına girerek "belirlemek" fiilini oluşturur.

---