adrenokortykotropowego

Adrenokortykotropowy hormon (ACTH) jest peptydowym hormonem wydzielanym przez komórki kortykotropowe przedniego płata przysadki mózgowej. Główną funkcją ACTH jest pobudzanie kory nadnerczy do syntezy i wydzielania glikokortykoidów, przede wszystkim kortyzolu, a w mniejszym stopniu androgenów nadnerczowych. ACTH powstaje z proopiomelanokortyny (POMC) i uwalniany jest w odpowiedzi na kortykotropowy hormon uwalniający (CRH) z podwzgórza. Jego wydzielanie podlega także wpływom stresu, hipoglikemii i dobowemu rytmowi, które zwykle prowadzą do wyższych wartości rano.

Działanie ACTH polega na wiązaniu z receptorem MC2R na powierzchni komórek kory nadnerczy, aktywowaniu szlaku cAMP i steroidogenezy, co prowadzi do wzrostu wydzielania kortyzolu oraz do rozwoju i utrzymania masy nadnerczy.

Znaczenie kliniczne i diagnostyczne: ACTH odgrywa kluczową rolę w diagnostyce zaburzeń osi HPA. Test stymulacyjny ACTH (cosyntropin) służy do oceny czynności nadnerczy. Pomiar ACTH w osoczu pomaga różnicować przyczyny hiper­kortyzolemii i niedoczynności nadnerczy. W chorobie Cushinga ACTH jest zazwyczaj podwyższony w przypadkach zależnych od ACTH (choroba przysadkowa lub ectopic ACTH), natomiast w zespołach nadnerczowych ( ACTH‑independent) ACTH bywa niskie. W pierwotnej niedoczynności nadnerczy ACTH jest wysokie, a w niedoczynności wtórnej (z powodu uszkodzenia przysadki) – niskie lub nieadekwatnie normalne. Exogenny ACTH i syntetyczny analog cosyntropiny służą również w badaniach diagnostycznych.