Zonneactiviteit

Zonneactiviteit verwijst naar de variabele activiteit van de zon, met als belangrijkste verschijnselen zonnevlekken, zonnevlammen en coronale massa-ejecties. Zonnevlekken zijn uitpuilingen van magnetische velden op het solare oppervlak en markeren gebieden met verhoogde activiteit. Zonnevlammen zijn plotselinge uitbarstingen van straling en plasma, vaak gevolgd door coronale massa-ejecties (CME’s). Daarnaast stroomt de zon continu de zonnewind uit, een stroom van geladen deeltjes die interactie met de aardmagnetosfeer en ruimteweer veroorzaakt.

De zonneactiviteit wordt gemeten en gevolgd met meerdere indicatoren. Het cyclische patroon heeft een gemiddelde duur van circa 11 jaar, met perioden van maximum en minimum. Belangrijke maatstaven zijn zonnevlekgetal (Wolf-getal) en de radioflux bij 10,7 cm (F10.7-index). Ruimtewaarnemingen komen van instrumenten aan boord van satellieten zoals SOHO en SDO, en de zonnewind en CMEs worden vervolgd door metingen nabij de Aarde. Geomagnetische activiteit op aarde wordt samengevat met indices zoals Kp en Dst.

Invloed op de Aarde en technologische systemen kan aanzienlijk zijn: ruimteweeractiviteiten kunnen satellietoperaties verstoren, radiocommunicatie en GPS beïnvloeden en bij sterke geomagnetische stormen schade veroorzaken aan elektriciteitsnetten. Bij hoge activiteit zijn aurora’s vaker waarneembaar en leveren zij zichtbare signalen van de onderlinge rede van de ruimteomgeving.

Oorzaken en geschiedenis: zonneactiviteit ontstaat door een magnetohydrodynamisch dynamo-proces in de convectieve zone van de zon, waarbij differential rotatie en convectie sterke magnetische velden opbouwen en loslaten. De variatie wordt waargenomen in een lange geschiedenis, waaronder perioden van lage activiteit zoals het Maunder-minimum in de 17e eeuw. Moderne waarnemingen combineren aardgebonden observaties met ruimte-observatoria.