Schaalconstructie

Schaalconstructie verwijst naar het proces van het samenstellen van schalen—reeksen van tonen binnen een octaaf die een bepaalde klank en richting geven aan melodie en harmonie. In westerse muziek wordt een schaal meestal gedefinieerd door een patroon van hele en halve tonen en een functionele tonaliteit. De meest gebruikte schaal is de diatonische majeur-schaal, die het patroon geheel-heel-halve toon-heel-heel-heel-halve toon (W-W-H-W-W-W-H) volgt. Als voorbeeld geeft C-majeur de tonen C D E F G A B C.

Een natuurlijke mineur heeft het patroon W-H-W-W-H-W-W en kan als relative mineur van C-majeur worden gezien (A-mineur). Andere mineurvarianten zijn de harmonische mineur, waarbij de zevende toon verhoogd is, en de melodische mineur bij het stijgen (waarbij ook de zesde en zevende toon worden verhoogd en bij dalen teruggekeerd wordt naar de natuurlijke mineur). Buiten de diatonische familie bestaan chromatische schalen (alle twaalf halve toonafstanden binnen een octaaf) en pentatonische schalen (vijf tonen), zowel in majeur- als mineurvarianten. De blues-schaal is een veelgebruikte modaliteit met een karakteristieke korte, “blue” kleuring.

Daarnaast zijn er modi afgeleid van de grote ( Ionisch) schaal: Ionisch, Dorisch, Frygisch, Lydisch, Mixolydisch, Aeolisch en Lokrisch, die verschillende kleur en sfeer aan melodie en harmonie geven. In diverse muziekculturen bestaan bovendien andere tunings en microtonale schalen, die de bouwstenen vormen voor traditionele melodie en improvisatie.

Schaalconstructie is praktisch relevant voor componeren, improviseren en muziekonderwijs; zij biedt een systematische basis om melodie en harmonie te organiseren en te analyseren.

---