Peroksizom

Peroksizom, ökaryotik hücrelerde bulunan tek membranlı bir mikromitochodri benzeri organeldir. Oksidatif reaksiyonlarda görev yapar ve hidrojen peroksit gibi zararlı yan ürünleri parçalayan katalaz gibi enzimler içerir. Yağ asidi β-oksidasyonu, plasmalogen isimli fosfolipidlerin sentezi ve bazı bileşiklerin detoksifikasyonu peroksizom işlevleri arasındadır. Bitkilerde ve mikroorganizmalarda birçok peroksizomun ayrıca glyoxylate cycle’ını içeren saklama ve yeniden enerji üretiminde rol aldığı bilinir; bitkilerde özellikle tohumlarda glyoxysom adı verilen peroksizomlar bulunur.

Yapı ve biyogenez açısından peroksizomlar, tek membranlı organellerdir ve içlerinde oksidatif enzimler ile hidrojen peroksidi parçalayacak katalaz bulunur. Peroksizomal DNA veya RNA bulunmaması nedeniyle çoğunlukla çekirdeğe bağımlı protein sentezi sonrası sitoplazmadan içeri aktarım yoluyla içeri alınan enzimlerle işlev görürler. Matrix içeriğine protein taşıyan sinyaller PTS1 ve PTS2 olarak tanımlanır ve bu taşıyıcılar PEX ailesi proteini tarafından hedeflenir. Peroksizomlar büyüyüp çoğalarak çoğu durumda mevcut organellerin büyümesi ve bölünmesiyle nüfuz ederler; bu süreç PEX genleriyle düzenlenir.

Klinik açıdan, peroksizomal bozukluklar (PBD’ler) olarak adlandırılan hastalıklar mevcuttur; Zellweger sendromu ve onun spektrumundaki bozukluklar PEX mutasyonlarıyla ilişkilidir ve nörolojik, hepatoselüler bulgularla ortaya çıkabilir. Adrenoleukodystrophy ve Refsum hastalığı gibi bazı bozukluklar da peroksizomal fonksiyon bozukluklarıyla bağlantılıdır.

Özetle, peroksizomlar enerji metabolizması ve detoksifikasyon için hayati öneme sahip, bilhassa yağ asidi metabolizması ve lipid biyosentezinde merkezi rol oynayan köklü organellerdir.