Nizomlar

Nizomlar — jamiyat, tashkilot yoki faoliyat sohasida qo‘llaniladigan qoidalar, tartiblar va yo‘riqnomalarning to‘plami bo‘lib, ularning asosiy maqsadi munosabatlar to‘g‘ri va samarali ishlashini ta’minlashdir.

Nizom atamasi arabcha nizam dan olingan bo‘lib, tartib, tuzilma yoki qoidalarning umumiy nomidir. Ular ko‘pincha yozma bo‘lib, tushuncha va amaliyot o‘rtasidagi farqni qoplaydi, belgilangan vazifalar, vakolatlar, jarayonlar hamda javobgarliklarni tartibga soladi.

Nizomlar ko‘plab sohalarda qo‘llaniladi: yuridik tizimning ichki nizomlari yoki korporatsiya nizomi, xodimlar nizomi, ta’lim muassasalaridagi nizomlar, davlat yoki muassasa darajasidagi yo‘riqnomalar, sport tadbirlari va boshqa tashkilotlarning faoliyat qoidalari.

Yangi nizomlar ko‘rinishi va qabul qilinishi odatda loyiha sifatida tayyorlanadi, tegishli organlar tomonidan ko‘rib chiqilib tasdiqlanadi, so‘ng rasmiy e’lon qilinadi va e’lon qilingan kundan boshlab kuchga kiradi. Zarurat tug‘ilganda nizomlar yangilanadi yoki bekor qilinadi.

Ijro va nazorat: nizomlarga rioya qilish majburiy hisoblanadi; buzilishlar hollari ogohlantirish, jarima yoki boshqa tegishli sanktsiyalar qo‘llanilishi mumkin. Nazorat odatda ichki inspeksiya yoki tegishli organlar yordamida amalga oshiriladi.

Nizomlar jamiyat, tashkilotlar va faoliyat turlarining muhim boshqaruv vositasidir. Ular ijtimoiy barqarorlikni mustahkamlab, huquqiy xavfsizlikni ta’minlaydi, munosabatlar aniqligini oshiradi va qaror qabul qilish jarayonini tanqidiy baholashga yordam beradi.