jarayonlar

Jarayonlar — bu turli sohalarda ishlatiladigan atama bo‘lib, ketma-ket sodir bo‘ladigan qadamlar to‘plamidir. Har bir jarayon kirishlar (input)ni oladi, ularni o‘zaro bog‘langan bosqichlardan o‘tkazib natijaga (output) erishadi. Jarayonlar sabab-natija aloqalariga tayanadi, resurslardan (vaqt, moddiy vositalar) foydalanadi va ko‘pincha vaqt bosqichlari bo‘yicha o‘lchanadi.

Turli turdagi jarayonlar mavjud: tabiiy jarayonlar (masalan, suv aylanishi, fotosintez), ijtimoiy jarayonlar (axborot almashish, qaror qabul qilish), texnologik yoki ishlab chiqarish jarayonlari (qadoqlash, yig‘ish). Kompyuter fanlarida jarayonlar dastur yoki o‘rnatilgan proses sifatida bajarilishi, ma'lumotlar oqimini boshqarishi bilan tavsiflanadi.

Asosiy tarkibiy qismlar: kirish, chiqish, bosqichlar, manbalar va resurslar, vaqt, nazorat va aloqalar; jarayonlarni tavsiflash uchun oqim diagrammalari, BPMN, process mining kabi vositalardan foydalaniladi. Ular yordamida jarayonlar vizuallashtiriladi, izohlab chiqiladi va tahlil qilinadi.

Jarayonlarni tahlil qilish va optimallashtirish samaradorlikni oshiradi. Lean, Six Sigma kabi metodlar yo‘qotishlarni kamaytirish, sifatni yaxshilash, vaqtni qisqartirishga yo‘naltiriladi. Turli sohalarda jarayonlarni dokumentatsiya qilish va standartlashtirish muhim bo‘lib, sifatli ish oqimini ta’minlaydi.

Jarayon g‘oyasi kundalik hayotda ham, korxonalar faoliyatida ham o‘ta muhim. Ular yordamida tadbirlar rejalashtiriladi, resurslar samarali ishlatiladi va barqaror natijalar erishiladi.