Mineralokortikoidy

Mineralokortykosteroidy to grupa steroidowych hormonów kory nadnerczy odpowiedzialnych za regulację gospodarki sodowo-potasowej i objętości płynów ustrojowych. Głównym przedstawicielem tej grupy jest aldosteron. Syntetycznie wytwarzany jest w warstwie kłębkowatej (zona glomerulosa) kory nadnerczy. Uwalnianie aldosteronu jest regulowane przede wszystkim przez układ renina-angiotensyna-aldosteron (RAAS) oraz stężenie potasu we krwi; angiotensyna II i wzrost stężenia potasu pobudzają wydzielanie aldosteronu.

Działanie mineralokortykortykosteroidów zachodzi przede wszystkim w nerce, gdzie aldosteron wiąże się z mineralokortykotropowym receptorem (MR) w komórkach należących do kanalików dystalnych i przewodów zbiorczych. Aktywacja MR prowadzi do zwiększenia transkrypcji kanałów ENaC i Na+/K+-ATPazy, co nasila reabsorpcję sodu i wydalanie potasu i jonów wodorowych. W efekcie dochodzi do zatrzymania wody i sodu, wzrostu objętości krwi oraz podwyższenia ciśnienia tętniczego, przy jednoczesnym utrzymaniu równowagi elektroliciowej.

W nerce 11β-hydroksysteroid dehydrogenaza typu 2 (11β-HSD2) przekształca kortyzol w cortisonę, chroniąc MR przed aktywacją przez glikokortykosteroidy. Dzięki temu efekt mineralokortykortykosteroidowy jest specyficzny dla aldosteronu.

Patologie obejmują hiperaldosteronizm (pierwotny i wtórny) prowadzący do nadciśnienia i hipokaliemii, oraz hipokalemię i zaburzenia kwasowo-zasadowe w przypadku niedoboru aldosteronu. Leczenie może obejmować antagonizm MR, na przykład spironolaktonem lub eplerenonem, a w chorobie Addisona – hormonalne zastępowanie.