Kullanlabilirlii

Kullanlabilirlii (kullanılabilirlik) kavramı, bir ürün veya sistemi belirli kullanıcılar için hedeflere ulaşmayı ne kadar kolay, hızlı ve tatmin edici biçimde desteklediğiyle ilgili bir ölçüdür. Uluslararası ISO 9241-11 standardında etkinlik, verimlilik ve tatmin gibi ana boyutlar üzerinden tanımlanır. Türkçede en sık kullanılan yazım biçimleri kullanilabilirlik ve kullanılabilirliktir; bazı kaynaklarda hatalı yazımlar görülebilir. Bu nedenle literatürde karşılaşılabilecek farklı yazımlar kavramın içeriğini değiştirmez.

Kullanılabilirliğin iyi olması üç temel hedefi içerir: etkinlik (kullanıcıların amaçlarına ulaşması), verimlilik (zamana ve kaynaklara olan gereksinimin minimize edilmesi) ve memnuniyet (kullanım deneyiminin olumlu olması). Ayrıca öğrenilebilirlik, hatasızlık ve hızlı hatadan sıyrılma gibi nitelikler de önemli rol oynar. Tasarım süreci bağlamı, kullanıcı profilleri, görev türleri ve hedeflenen kullanılabilirlik göstergeleriyle uyumlu şekilde şekillendirilir.

Değerlendirme yöntemleri arasında kullanıcı testleri, uzman tabanlı Heuristic Değerlendirme, anketler ve analitik veriler yer alır. Görev tamamlama oranı, görev başına harcanan süre, hata sayısı, kullanıcı memnuniyeti ve SUS gibi metrikler sık kullanılan ölçütlerdir. Uluslararası standartlar ve prensipler; özellikle Nielsen’in heuristikleri ve ISO 9241-11 referans noktaları olarak kabul edilir.

Kullanılabilirlik, erişilebilirlikle sıkı bir ilişki içindedir. Erişilebilirlik standartlarıyla uyum, tasarımın geniş kullanıcı kitlesine ulaşmasını sağlar. WCAG gibi yönergeler, kontrast, klavye erişimi ve ekran okuyucusu uyumluluğu gibi konularda tasarım kararlarını yönlendirir.

Uygulama alanları geniştir: yazılım, web siteleri, mobil uygulamalar ve fiziksel ürünler gibi pek çok alanda kullanılabilirlik süreçleri ürünü yaşam döngüsünün erken aşamalarından itibaren ele alır ve iteratif iyileştirmelerle geliştirilir.