Katalizujce

Katalizujące (od czasownika katalizować) to przymiotnik odnoszący się do czynnika, który przyspiesza reakcję chemiczną, nie ulegając przy tym zużyciu w reakcji. W chemii i biochemii często mówi się o katalizatorach, które mają właściwość katalizowania procesu, czyli nadania mu większej szybkości.

Działanie katalizujące polega na obniżeniu energii aktywacji reakcji lub zapewnieniu alternatywnej, szybszej ścieżki reakcyjnej. Katalizator nie wpływa na końcową równowagę chemiczną układu w danym temp, ale przyspiesza dotarcie do tej równowagi. W większości przypadków katalizator nie jest zużywany w reakcji; może być odzyskany i ponownie użyty. Niektóre systemy katalizujące są odwracalne, inne mniej, ale zasada pozostaje ta sama: rola katalizatora to przyspieszenie reakcji bez trwałego zużycia.

Rodzaje katalizatorów opisuje się często przez ich fazy. Katalizatory homogeniczne działają w tej samej fazie co reagenty (np. w roztworze). Katalizatory heterogeniczne funkcjonują w innej fazie (np. stałe cząsteczki na granicy z fazą gazową lub ciekłą). W biologii znaczącą rolę odgrywają enzymy, które są naturalnymi katalizatorami biokatalizującymi liczne reakcje w organizmach.

Zastosowania obejmują przemysł chemiczny (syntezę i konwersję związków), produkcję leków, przetwórstwo petrochemiczne, ochronę środowiska (np. kataliza procesów oczyszczania), a także biotechnologię i procesy żywieniowe. Katalizujące mechanizmy umożliwiają efektywniejsze i bardziej zrównoważone reakcje poprzez mniejsze zużycie energii i surowców.