Heildarverðlag

Heildarverðlag í hagfræði vísar til almenns verðlags fyrir vörur og þjónustu í hagkerfinu á tilteknum tíma. Það samsamar kaupmátt peninga og er notað til að meta raunverulega breytingu í verðlagi. Heildarverðlag er samsett byggt á mörgum þáttum og er ekki bundið við eitt einstakt verð fyrir öll verðmæti; það nær yfir mjög mörg verðlag í hagkerfinu.

Mæling og vísitölur: Verðlagsstigið er oftast metið með verðlagsvísitum eins og neytendaverðlagsvísitölu (CPI) sem fylgir breytingum í verði á fastsettu vöru- og þjónustubaka sem heimili kaupa, og þjóðhagsverðlagsvísitölu (GDP deflator) sem tekur til allrar framleiðslu innanlands. Válistiðið er venjulega gefið upp með grunnári þar sem verðbólga er hlutfallsbreyting verðlags frá einum tíma til næsta.

Orsaka- og áhrifaþættir: Verðbólga getur stafast af eftirspurnarbólgu (ef eftirspurn er of mikil), kostnaðar-bólgu (t.d. hækkun aðföng eða launa), breytingum á gengi gjaldmiðils og væntingum um verðlags. Peninga- og fjármálastefna geta einnig haft áhrif á heildarverðlag.

Hlutverk í stefnumótun: Seðlabankar fylgjast með heildarverðlagi til að tryggja verðstöðugleika og setja markmið, oft með verðbólgu- eða verðstöðugleikarmarkmiðum. Með stýrivöxtum og öðrum aðgerðum reyna þeir að dempa ofvexti eða stuðla að stöðugu verðlagi sem stuðlar að jákvæðum raunávöxtun.

Takmarkanir: Heildarverðlag er samsett og háð vali á vísitölu. Ólíkar vísitölur geta sýnt mismunandi þróun, sérstaklega þegar húsnæðis- og þjónustuvænt atriði eru öflug. Verðlagsmælingar þurfa stöðuga endurskoðun og viðurkennd mörk.