kaupmátt

Kaupmáttur er mælikvarði á það hversu mikið af vörum og þjónustu er hægt að kaupa fyrir gjaldmiðil. Hann endurspeglar raunvirði peninga og breytist með verðlagi og tekjum. Ef almennt verðlag hækkar án samsvarandi hækkunar tekna lækkar kaupmátturinn, því sama peningurinn rúmar færri vörur og þjónustu.

Mælingar og skilgreining. Helstu mælingar nota verðlagsvísitölur eins og neysluverðlag (CPI) eða GDP-deflator til að meta þróun kaupmáttar. Raunlaun eru oft skilgreind sem nafnlaun deilt með verðlagi; þannig eru áhrif verðbreytinga á kaupmátt einstaklinga og heimila sett fram beint. Til samanburðar milli landa er oft litið til verðlags og kaupgetu í hverju landi, sem oft kallast kaupmáttur milli landa.

Áhrifaþættir. Verðbólga og gengisbreytingar hafa sterk áhrif á kaupmáttinn. Framleiðni, skattar, innfluttar vörur og framboð-eftirspurn í hagkerfinu skipta einnig máli. Peningastefna sem miðar að verðstöðugleika er fjölbreytt en mikilvægt tæki til að verja raunkaupmátt.

Áhrif á lífskjör og stefnu. Kaupmáttur hefur áhrif á lífskjör, sparnað og skuldastöðu heimila og fyrirtækja. Þegar kaupmáttur minnar þarf að huga að launabreytingum, innistæðulausn eða stuðningsaðgerðum til að geri viðkomandi hópa. Seðlabankar og stjórnvöld vinna oft saman að verðstöðugleika til að hafa stöðugan kaupmátt yfir tíma.