Contrareformatie

De contrareformatie, ook wel de katholieke Reformatie genoemd, was de reactie van de Rooms-Katholieke Kerk op de Protestantse Reformatie in de 16e eeuw. Het doel was het hervormen van de kerk en het herbevestigen van katholieke leer, discipline en autoriteit, zodat het kerkelijk gezag kon worden hersteld en gelovigen kon worden teruggewonnen die tot protestantisme waren overgestapt.

Belangrijke onderdelen van de contrareformatie waren onder meer het Concilie van Trente (1545-1563), waar leerstellingen werden bevestigd en ingrijpende hervormingen werden doorgevoerd. Er kwam strengere kerkelijke discipline, een verbeterde bisschoppelijke toezicht, en de oprichting van seminaria voor de opleiding van priesters. Daarnaast werd de liturgie gestandaardiseerd en werd de Catechismus van de Paus Pius V geïntroduceerd als expliciete samenvatting van de katholieke leer. De pauselijke curie versterkte zijn centrale gezag.

Organisaties zoals de Jezuïeten (Stichting 1540) speelden een cruciale rol in onderwijs, missie en intellectueel verweer tegen het protestantisme. Ook mechanismen zoals de Inquisitie en de Index Librorum Prohibitorum werden ingezet om twijfelachtige literatuur en afwijkende opvattingen te bestrijden.

Cultureel en artistiek weerspiegelde de contrareformatie zich in de Barok kunst en architectuur, die devotie en de macht van de Kerk moesten uitdrukken en versterken.

Gevolgen van de contrareformatie waren onder meer een verstevigd katholiek front in veel delen van Europa en een langdurige religieuze en politieke scheidslijn met de protestantse kerken. Het proces bereikte zijn meest zichtbare politieke en religieuze resultaten in de 17e eeuw, met onder andere de Vrede van Westfalen (1648) als mijlpaal in de erkenning van confessionele rivaliteit.