yapraklar

Yapraklar, çoğu odunsu ve otsu bitkilerin ana fotosentez organlarıdır. Genellikle gövdeye yaprak sapı (petiole) aracılığıyla bağlanan lamina adı verilen geniş ve ince bir yüzeye sahiptir; bazı türlerde yapraklar saplı değildir (sessil). Yapraklar yalnızca enerji üretimiyle sınırlı kalmaz; gaz değişimi ve su buharı kaybı gibi süreçlerde de önemli rol oynar.

Yaprakların dış yüzeyi epidermis ile kaplıdır ve çoğunlukla stomata adındaki gaz alışverişi açıklıklarına sahiptir. İç kısım ise fotosentez için gerekli ışığın yakalandığı mezofil dokusuna sahip olur; bu dokuda genelde palisade parenkima ve spongy parenkima yer alır. Damarlar ksilem ve floemden oluşan vasküler demetler içerir; venasyon tipi türlere göre paralel (çoğunlukla monocotlarda) veya net (diktilerde) olabilir.

Yapraklar morfolojik olarak basit yapraklar (tek lamina) ve bileşik yapraklar olarak sınıflandırılabilir. Basit yapraklar lamina tek parçadır; bileşik yapraklar ise birkaç yaprakçıktan oluşur. Kenarları dişli, tüm yaprak ya da loblu olabilir. Yapraklar ayrıca düzenlerine göre alternatif, karşıt veya nadiren üçlü (whorled) konumlarda bulunabilir.

Fonksiyonlar ve adaptasyonlar arasında fotosentez, gaz değişimi ve terleme bulunur. Yapraklar zararlı parçacıklara karşı korunmayı sağlayan wax tabakası ve tüylü yapılar (trichomlar) gibi adaptasyonlar geliştirebilir. Kuraklıkta su kaybını azaltan su tutucu yapılar ve kalın epidermisler görülebilir. Sonbaharda bazı yapraklar dökülmeye başlar; bu düşüş, abscission zone adlı özel bir bölgenin hormonlar tarafından düzenlenmesiyle gerçekleşir ve klorofilin parçalanması nedenli renk değişimine yol açar.

Ekoloji ve insan kullanımları açısından yapraklar önemli işlevler üstlenir. Oksijen üretimine katkı sağlar, atmosferik CO2'yi dönüştürür ve besin ağı için kaynak oluşturur; bazı ekosistemlerde yapraklar toprakta organik madde olarak rol oynar. İnsanlar için yapraklar çok çeşitli amaçlara hizmet eder: salata ve yapraklı sebzeler gibi yenilebilir gıdalar, çay yaprakları (Camellia sinensis) ve çeşitli baharatlar; ayrıca dekoratif olarak peyzaj ve süs bitkisi olarak kullanılır.