wyjatkiem

Wyjątkiem (wyjątkiem to forma narzędnikowa od wyjątek) to polski rzeczownik oznaczający przypadek, który nie podlega ogólnej regule, zasadzie lub typowi. Słowo to używane jest w wielu dziedzinach, by opisać odstępstwo od powszechnie przyjętego schematu.

W języku potocznym i w gramatyce wyraża pojęcie nieregularności i wyjątków od reguł. Przykładowo, w odmianie rzeczowników i czasowników istnieją wyjątki gramatyczne, które nie podlegają standardowym wzorcom. Z wyjatkiem oznacza także „poza tym jednym przypadkiem” i jest używane w zwrotach takich jak z wyjątkiem.

W prawie gospodarczo-finansowym i administracyjnym terminu używa się do określenia klauzul wyłączających pewne sytuacje z ogólnych zasad. Takie zapisy nazywane bywają exemptionami lub carve-outs i w praktyce oznaczają możliwość odstąpienia od ogólnego obowiązku w określonych warunkach.

W matematyce i logice wyjątek to counterexample – przypadek, który nie spełnia ogólnego twierdzenia lub reguły. W ten sposób wyjaśnia się ograniczenia teorii i falsyfikuje twierdzenia, które nie są uniwersalne.

W informatyce wyjątek to mechanizm obsługi błędów podczas wykonywania programu. W wielu językach programowania wyjątki pozwalają przerwać zwykły przepływ kodu i skierować go do specjalnych procedur obsługi, co ułatwia kontrolę nad nieprzewidzianymi sytuacjami.

Etymologia wyrazu wiąże się z czasownikiem wyjąć „wyjąć, usunąć” i pierwotnie odnosiła się do „wyrwania czegoś spoza reguły” – stąd sens odstępstwa od ogólnej zasady. Wyjątek występuje w wielu kontekstach i służy do opisu odmiennych przypadków w uniwersalnych zestawieniach.