wnioskowanie

Wnioskowanie to proces dochodzenia do wniosków na podstawie przesłanek, danych lub obserwacji. W ogólnym sensie obejmuje różne formy rozumowania, w tym wnioskowanie dedukcyjne, indukcyjne i abdukcyjne. W polskim języku termin ten jest szeroko używany w logice, metodologii naukowej i statystyce.

W logice wnioskowanie oznacza przejście od przesłanek do konkluzji. Wśród głównych form wyróżnia się wnioskowanie dedukcyjne, prowadzące do wniosków logicznie koniecznych, oraz wnioskowanie indukcyjne, które na podstawie obserwowanych przypadków formułuje ogólne twierdzenia. Abdukcyjne natomiast polega na wybieraniu najczęściej uzasadnionego wyjaśnienia dla danego zjawiska. W praktyce często łączy się te formy, a ich poprawność zależy od jakości przesłanek i zastosowanych reguł wnioskowania.

W statystyce wnioskowanie statystyczne dotyczy uogólniania z próby do populacji oraz oszacowania niepewności. Do podstawowych narzędzi należą estymacja parametrów, testowanie hipotez i modelowanie. Istnieją różne szkoły wnioskowania statystycznego, w tym podejścia częstotliwościowe i bayesowskie, które różnią się interpretacją prawdopodobieństwa i sposobem aktualizacji przekonań po obserwacji danych.

W praktyce wnioskowanie odgrywa kluczową rolę w naukach ścisłych, inżynierii, medycynie, ekonomii i sztucznej inteligencji. Pomaga w tworzeniu teorii, projektowaniu eksperymentów i podejmowaniu decyzji. Jednocześnie należy być świadomym ograniczeń: wnioski zależą od jakości danych, trafności przesłanek i adekwatności użytych modeli; błędy mogą wynikać z niepełnych informacji, uprzedzeń danych lub źle zdefiniowanych problemów.