triosenfosfaten

Triosefosfaten, ook wel triosefosfaten genoemd, zijn gefosforyleerde drie-koolstofsuikers (triosen) die één fosfaatgroep dragen. De belangrijkste voorbeelden zijn glyceraldehyde-3-fosfaat (G3P) en dihydroxyacetonfosfaat (DHAP). Ze vormen cruciale tussenproducten in de glycolyse en in de Calvin-cyclus van planten en algen.

In glycolyse ontstaat fructose-1,6-bisfosfaat die wordt gekliefd in G3P en DHAP. DHAP kan via het enzym triosefosfaatisomerase snel worden omgezet in G3P, zodat uit één glucose twee moleculen G3P beschikbaar komen voor verdere afbraak. G3P wordt vervolgens verder omgezet tot onder meer pyruvaat, waarbij NADH en, uiteindelijk via verschillende omzettingsstappen, ATP worden geproduceerd.

In planten speelt G3P ook een centrale rol in fotosynthese: in het Calvin-cyclus wordt CO2 gefixeerd tot G3P. Een deel van G3P wordt gebruikt om RuBP te regenereren, terwijl een ander deel via de triosefosfaattranslocator uit het chloroplast naar het cytosol wordt getransporteerd in ruil voor fosfaat. In het cytosol kan G3P dienen als bouwsteen voor de synthese van sucrose en zetmeel.

Regulatie en aspecten: de verhouding tussen G3P en DHAP wordt voornamelijk bepaald door de activiteit van triosefosfaatisomerase; verstoringen in dit evenwicht kunnen fluxen door glycolyse en het Calvin-cyclus beïnvloeden. Triosefosfaten vormen zo een brug tussen de catabolische afbraak van koolhydraten en de biosynthetische routes voor koolhydraatopslag en -transport.