tükürük

Tükürük, insanlarda tükürük bezleri tarafından üretilen, ince ve biraz viskoz bir salgıdır. Başlıca büyük tükürük bezleri parotis, alt çene altı (submandibular) ve dilaltı (sublingual) bezleri ile bu bezlere bağlı küçük bezlerden salgılanır. Gün içindeki toplam üretim yaklaşık olarak 0,5–1,5 litre arasındadır; dinlenme halinde üretim daha düşüktür ve yiyecek alımı veya uyandırılma sırasında artar.

Tükürüğün bileşimi esas olarak su olmakla birlikte elektrolitler (sodyum, potasyum, bikarbonat, fosfat), mukus, enzimler (amilaz, lingual lipase), antimikrobiyal maddeler (lisoz, peroksidaz; sIgA) ve çeşitli mineraller gibi bileşenleri içerir. pH’ı yaklaşık 6,2–7,6 arasında izlenir ve vücudun asit-baz dengesine katkı sağlayan tamponlayıcı özellikler taşır.

Tükürüğün işlevleri çok yönlüdür. Ağız içi yumuşatma ve nemlendirme sağlayarak çiğneme ve yutmayı kolaylaştırır, besinlerin kıvamını artırır ve tat alma duyusu için taşıyıcı görevi görür. Ayrıca ağız yüzeyini temizler, mineral sağlar ve diş minesinin remineralizasyonunu destekler. Amilaz gibi enzimler ağızda nişastaların başlangıçta kimyasal parçalanmasına katkıda bulunur; bazı yağların sindirimi için lingual lipase de bulunmaktadır. Mikrobiyal yükü dengeleyen antimikrobiyal bileşenler de salgı içinde yer alır.

Kontrolü otonom sinir sistemi tarafından sağlanır. Parasempatik uyarı, daha sulu ve bol miktarda salgı oluşumunu teşvik ederken, sempatik uyarı daha viskoz ve sınırlı hacimde salgıya yol açar.

Klinik açıdan tükürük, xerostomia (kuruluk), sialadenit (tükürük bezi iltihabı) ve sialolithiasis (tükürük taşı) gibi durumlarla ilişkili olabilir. Sjögren sendromu gibi otoimmün hastalıklarda salgı azalabilir. Ayrıca bazı tanı ve biyomarker testlerinde, hastalık veya stres göstergelerinin incelenmesinde tükürük örnekleri kullanılabilir.