otoimmün

Otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin kendi dokularına karşı yanıt geliştirmesiyle ortaya çıkan ve zamanla dokularda inflamasyon ile hasara yol açan bir hastalıklar grubudur. Bu bozulma çoğunlukla kroniktir ve tek bir organı veya birden çok sistemi etkileyebilir. Genelde genetik yatkınlık ve çevresel tetikleyicilerin etkileşimiyle ortaya çıkar.

Patogenez çoğunlukla tolerans kaybı ile ilgilidir. Genetik faktörler, çevresel tetikleyiciler ve enfeksiyonlar bağışıklık sisteminin kendi dokularına karşı yanıt geliştirmesine yol açabilir. Autoantikorlar, B hücresi yanıtı ve T hücresi aracılı inflamasyon hastalıkların seyrini belirler.

En sık görülen otoimmün hastalıklar arasında tip 1 diyabet, romatoid artrit, sistemik lupus eritematozus, tiroiditler (Hashimoto ile Graves) ve çölyak hastalığı sayılabilir. Ayrıca psoriatik artrit ve inflamatuar bağırsak hastalıkları gibi sistemik ya da organ spesifik formlar da bulunur.

Belirti ve tanı geniş bir yelpazeye sahiptir. Ateş, yorgunluk, kilo değişiklikleri, eklem ağrıları ya da deri döküntüleri gibi genel belirtiler görülebilir. Tanı çoğunlukla klinik değerlendirme ile başlar; laboratuvar testlerinde autoantikorlar (ör. ANA, anti-dsDNA, anti-CCP, anti-TPO), inflamasyon göstergeleri (CRP, ESR) ve organ spesifik testler kullanılır. Görüntüleme ve biyopsi de tanıda yardımcı olabilir.

Tedavi çoğunlukla bağışıklık yanıtını kontrol altına almayı ve semptomları gidermeyi amaçlar. Kortikosteroidler, immünomodülatörler ve biyolojik ajanlar (ör. anti-TNF, IL-6 inhibitörleri, B hücresi hedefleri) kullanılır. Tedavi planı hastanın durumu ve hastalığın tipine göre kişiye özgü olarak belirlenir; erken teşhis, yaşam tarzı değişiklikleri ve düzenli takip prognoz için önemlidir.