receptordimerisatie

Receptordimerisatie is het proces waarbij twee receptormoleculen in de plasmamembraan aan elkaar binden en een dimer vormen. Dit kan een homodimeer (identieke subunits) of heterodimeer (verschillende subunits) zijn en is een veelvoorkomend mechanisme voor de initiatie of regulatie van signaaltransductie in cellen.

Dimerisatie kan ligand-geïnduceerd zijn, zoals bij veel receptor tyrosine kinase (RTK)-families (bijv. EGFR), of vooraf bestaan als voorgevormde dimeren die door ligandbinding van conformatie veranderen (bijv. insuline-receptor). Bij cytokine- en groeifactorreceptoren activeert dimerisatie vaak gekoppelde kinases (zoals JAKs) die vervolgens signaalroutes zoals JAK–STAT, MAPK of PI3K–AKT aanzetten.

Mechanistisch leidt dimerisatie vaak tot trans-autofosforylatie van tyrosineresiduen of tot allosterische verschuivingen die de intracellulaire activiteit van de receptor versterken. Regulatie gebeurt via co-receptoren, membraandynamiek, post-translationele modificaties en receptorendocytose. Abnormale dimerisatie kan constitutieve activatie veroorzaken en is geassocieerd met oncogenese en andere ziekten.

Experimentele technieken voor het bestuderen van receptordimerisatie omvatten FRET/BRET, co-immunoprecipitatie, chemische crosslinking, kristallografie en cryo-elektronenmicroscopie. Therapeutisch is dimerisatie een target: monoklonale antilichamen en kleine moleculen kunnen binding blokkeren of de associatie verstoren (bijv. bij HER2-gerelateerde tumoren).

Kennis over receptordimerisatie is belangrijk voor het begrijpen van celcommunicatie en voor de ontwikkeling van geneesmiddelen tegen receptorgeassocieerde aandoeningen.