oplosbaarheidproduct

Oplosbaarheidproduct, ook wel solubility product constant genoemd, is de oplosbaarheids- of dissociatieconstante die de oplossingstoestand van een zout in water beschrijft. Het wordt gedefinieerd voor de dissociatie van een vast zout MX(s) in ionen: MX(s) ⇌ Mn+(aq) + Xm−(aq). De oplosbaarheidsconstante Ksp is dan Ksp = a(Mn+) · a(Xm−), waarbij a de activiteit van de ionen is. Bij lage ionsterkte wordt vaak aangenomen dat activiteiten overeenkomen met concentraties, zodat Ksp ≈ [Mn+]·[Xm−].

Ksp is temperatuurafhankelijk en geldt bij een gegeven temperatuur. Het is geen universele constante; veranderingen in temperatuur, ionsterkte of andere omstandigheden kunnen Ksp veranderen. De oplosbaarheid van het zout wordt bepaald door het ionproduct IP = [Mn+]·[Xm−]. Als IP > Ksp treedt neerslag op totdat IP = Ksp. Is IP < Ksp, dan kan het zout verder oplossen totdat verzadigdheid is bereikt.

Voorbeeld: AgCl(s) ↔ Ag+(aq) + Cl−(aq); Ksp ≈ 1,8×10^−10 bij 25°C. CaCO3(s) ↔ Ca2+(aq) + CO3^2−(aq); Ksp ≈ 3,3×10^−9 bij 25°C. Voor een 1:1 zout MX(s) dat oplost tot M^+ en X^− is de relatie Ksp = s^2, met s de oplosbaarheid in mol/L; dus s = √Ksp. Bij zouten met meerdere ionen per formule-eenheid wijzigt de relatie volgens de stoichiometrie van de dissociatie.

Toepassingen van Ksp liggen in waterchemie, milieuwetenschappen en analytische chemie om neerslag of oplosbaarheid te voorspellen en beheersen.