monosacharydów

Monosacharydy, zwane cukrami prostymi, są najmniejszymi jednostkami w chemii węglowodanów. Stanowią podstawowy element budowy disacharydów i polisacharydów oraz pełnią kluczowe role w metabolizmie. Ich ogólny wzór cząsteczkowy to (CH2O)n; praktycznie są to cząsteczki zawierające od trzech do siedmiu węgli. Nie mogą być dalej hydrolizowane na prostsze cukry i służą jako źródło energii oraz surowiec do syntez związków biochemicznych; niektóre, takie jak ryboza, stanowią także składniki kwasów nukleinowych.

Monosacharydy dzielą się na aldehydowe (aldosy) i ketonowe (ketozy). Do aldoz należą glukoza, galaktoza i mannoza; do ketozy – fruktoza. Wśród cukrów występują różne długości łańcuchów, a najważniejsze biologicznie to heksozy (glukoza, fruktoza, galaktoza) i pentozy (ryboza, deoksyryboza). Naturalnie występują przede wszystkim w formach D; izomery L są rzadsze.

W roztworze monosacharydy mogą tworzyć cykliczne formy poprzez reakcję grupy aldehydowej/ketonowej z grupą hydroksylową, dając pierścienie pięcio- lub sześcioczłonowe. Istnieją formy anomerów alfa i beta. Dzięki liczbie grup hydroksylowych są bardzo dobrze rozpuszczalne w wodzie i mają charakterystyczny, słodki smak. W metabolizmie odgrywają kluczową rolę w glikolizie, szlaku pentozowo-fosforanowym oraz jako źródło węgla do syntez biomolekuł.