kuruculuk

Kuruculuk, hücum ve direnç çağlarını kapsayan, 17. ve 18. yüzyıllarda Macaristan Krallığı’nda Habsburglara karşı yürütülen anti-Habsburg isyan hareketini ifade eden terimdir. Türkçe kaynaklarda kurucular, bu dönemde Habsburg merkeziyetçiliğine karşı mücadele eden isyancı güçlere verilen addır ve hareketin adı çoğu zaman “kuruculuk” olarak anılır. Kurucu güçler, çoğunlukla aristokrat çevreler olmakla birlikte zaman zaman köylü ve şehirli unsurları da kapsayan düzensiz birlikler halinde savaşmıştır. İsyanın amacı, Macaristan’ın eski özgürlüklerini ve geleneksel kanunlarını korumak ya da yeniden kazanmak ve bazılar için bağımsızlık hedefiydi; bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu ile de karşılıklı çıkarlar doğrultusunda geçici ittifaklar kurulmuştur.

Kökenler ve gelişim, 1670’ler ile 1680’ler arasında Habsburg merkeziyetçiliğine karşı tepkiler ve Osmanlı-Habsburg savaşlarının yeniden şekillenmesiyle ilişkilidir. İsyanın önde gelen liderleri arasında Imre Thököly ile başlayıp daha sonra Ferenc II Rákóczi’nin öncülük ettiği süreçler vardır. Kurucular, kurdukları kuvvetli birlikler (kuruc askerleri olarak adlandırılanlar) ile ademi merkeziyetçi haklar ve yerel özgürlüklerin korunması için savaşmıştır. Dönem, Osmanlı desteği ve Habsburg güçleri arasında dinamik mücadelelerle karakterizedir.

Sonuç olarak kuruculuk hareketi, 1703-1711 yılları arasındaki Rákóczi İhtilali ile belirginleşmiş ve 1711 Sivri Szatmár Barışı ile geçici bir uzlaşma sağlanmıştır; bu barış, katılımcılara afla ilgili güvence verirken Macaristan’ın bağımsızlığını güvence altına almamıştır. Kuruculuk, Macar kimliğinin gelişiminde önemli bir dönemeç olarak kabul edilir; çeşitli hafızalarda ve kültürde özgürlük ve direniş simgesi olarak kalmıştır. Türk historiografisinde de Osmanlı-Habsburg sınırları bağlamında kuruculuk, bu dönemin önemli bir parçası olarak ele alınır.