özgürlük

Özgürlük, Türkçe'de freedom or liberty anlamına gelen bir kavramdır. Kişinin zorla engellenmeden kendi iradesiyle hareket edebilme durumunu ve toplumsal ya da siyasal bağlamda kısıtlamaların olmaması halini kapsar. Özgürlük, iki ana boyutta ele alınır: bireysel özgürlük ve siyasal özgürlük. Bireysel özgürlük, düşünce, ifade, vicdan, hareket ve özel yaşama müdahalelerin en aza indirgenmesiyle ilgilidir. Siyasal özgürlük ise seçme ve seçilme hakkı, katılım hakları, adil yargılanma ve hukukun üstünlüğü gibi devlet eylemlerini sınırlama ya da denetleme mekanizmalarını içerebilir.

Kelime kökeni, özgür sözcüğünden türeyen özgürlük yapısına dayanır; özgürlük, özgür kelimesi ile -lük ekinin birleşmesinden oluşan, "özgür olmanın durumu" anlamına gelir. Özgür kelimesi ise bağımsızlık ve kendi iradesiyle hareket etme kapasitesiyle bağlantılıdır.

Felsefi olarak özgürlük, negatif ve pozitif özgürlük ayrımlarıyla tartışılır. Negatif özgürlük, başkalarının müdahalesinden veya zorlamasından uzak olmayı ifade eder; pozitif özgürlük ise bireyin kendi amaçlarını gerçekleştirebilmek için gerekli kaynaklara ve fırsatlara sahip olmayı savunur. Bu ayrım, bireysel haklar ile sosyal ve politik olanlar arasındaki ilişkiyi açıklamada kullanılır.

Türkiye'de özgürlükler Anayasa ve uluslararası insan hakları sözleşmeleri ile güvence altına alınır. Ancak uygulama zaman zaman siyasi konjonktüre bağlı olarak kısıtlanmıştır; özellikle güvenlik yasaları, olağanüstü haller ve ifade özgürlüğü ile toplanma özgürlüğü alanında tartışmalar sürmektedir.

Özgürlük kavramı, insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü çerçevesinde hem bireyler hem de toplumsal yapılar için merkezi bir değerdir. Farklı tarihsel ve kültürel bağlamlarda özgürlüğün sınırları ve korunma yolları değişkenlik gösterebilir.