kognitywny

Kognitywny to przymiotnik używany w języku polskim do opisywania związków z poznaniem i procesami poznawczymi. Słowo pochodzi od łacińskiego cognitivus, jest zapożyczone z angielskiego cognitive i występuje w naukach o człowieku, naukach o sztucznej inteligencji oraz w literaturze technicznej. W polszczyźnie występuje obok terminu „poznawczy”; oba bywają używane w sposób zbliżony, choć „poznawczy” bywa preferowany w ujęciach ogólnych, a „kognitywny” – w kontekście naukowym i specjalistycznym.

Zastosowania obejmują opisy procesów i funkcji umysłowych takich jak percepcja, uwaga, pamięć, myślenie, język, uczenie się i rozwiązywanie problemów; a także architektury i modele ułatwiające przetwarzanie informacji. W praktyce kognitywność odnosi się także do projektowania systemów i interfejsów, które uwzględniają ograniczenia poznawcze użytkowników.

Obszary zastosowania obejmują psychologię poznawczą, nauki poznawcze, neuronaukę poznawczą, edukację, interakcję człowiek–komputer, ergonomię poznawczą i sztuczną inteligencję. W literaturze naukowej kognitywny opisuje zarówno teoretyczne modele reprezentacji i przetwarzania informacji, jak i praktyczne rozwiązania projektowe uwzględniające kapitał poznawczy użytkowników.

Metody badawcze obejmują eksperymenty behawioralne, neuroobrazowanie oraz modelowanie obliczeniowe; termin ten pomaga kategoryzować zjawiska, hipotezy i metody w dziedzinie badań nad poznaniem. Historia funkcjonowania w polskim języku sięga XX wieku, a w praktyce często występuje synonimiczne użycie z „poznawczy” zależnie od kontekstu.