intonacja

Intonacja to system wzorców wysokości tonów w mowie, który rozciąga się poza pojedyncze dźwięki i wyrazy, tworząc melodykę całych wypowiedzeń. Jest cechą suprasegmentalną języka, współistniejącą z akcentem i rytmem. Intonacja opisuje przebieg tonów wysokościowych (F0) w wypowiedzi, a także kontury i granice fraz.

Podstawowe elementy to kontur intonacyjny (rosnący, opadający, rosnąco-opadający), ton akcentowy na sylabie lub wyrazie oraz ton graniczny oznaczający koniec frazy lub zdania. Jednostki organizacyjne to frazy intonacyjne, w których pełnią różne funkcje semantyczne, a także ograniczenia granic.

Funkcje intonacji obejmują rozróżnianie typów zdań (twierdzące, pytające), wskazywanie struktury informacji (temat–komentarz) i fokusu, kierowanie uwagi odbiorcy, a także wyrażanie postawy emocjonalnej i relacji dyskursu.

Typologie języków różnią się rolą intonacji. W językach tonalnych wysokość tonu różnicuje znaczenia wyrazów; w językach z akcentem tonowym pojedyncze słowa mogą mieć różne tony, a w wielu językach ogólna intonacja kształtuje znaczenia całych wypowiedzeń. Badania prowadzi się m.in. za pomocą systemów transkrypcji (np. ToBI) i analizy akustycznej.