intonacji

Intonacja to odmiana wysokości tonu w mowie, która przebiega ponad poziomem wymawianych dźwięków. Jest jednym z suprasegmentalnych środków prozody, łączącym rytm i akcent z melodią wypowiedzi. W praktyce objawia się konturami tonalnymi – wzniesieniami i opadaniami tonu na końcach fraz.

Podstawową jednostką jest fraza intonacyjna. W jej obrębie występują akcenty tonalne na wyrazach zaciekawiających uwagę oraz ton brzegowy na końcu frazy. Kontury mogą być prostym opadem, prostym wzniesieniem lub złożonymi wzorcami, które sygnalizują funkcję wypowiedzi.

Funkcje intonacji obejmują rozróżnienie typu zdania (oznajmujące, pytające), wyrażanie postawy mówiącego (pewność, wątpliwość, ironia) oraz wskazywanie informacji nowej i kontekstowej, a także fokusu. W wielu językach ton końcowy decyduje o percepcji intencji.

W obszarze badań porównawczych analizuje się schematy intonacyjne różniące się w dialektach i rejestrach. Stosuje się systemy transkrypcji, takie jak ToBI lub AM, a dla polszczyzny opracowuje się rodzimowe modele intonacyjne.

W zastosowaniach praktycznych intonacja ma znaczenie w nauczaniu języków, syntezie i rozpoznawaniu mowy oraz w analizie komunikacyjnej. Jej szybka identyfikacja poprawia zrozumienie przekazu oraz realizację naturalnej mowy.