hydroksylowe

Hydroksylowe odnosi się do grup chemicznych zawierających atom tlenu połączony w jedno wiązanie z atomem wodoru (-OH). W chemii organicznej najważniejsza jest grupa hydroksylowa, która najczęściej występuje w formie grupy hydroksylowej przy atomie węgla. Obecność tej grupy nadaje związkom charakterystyczne właściwości polarnych, zdolność do tworzenia wiązań wodorowych i znaczący wpływ na rozpuszczalność w wodzie.

W kontekście organicznym wyróżnia się alkohole i fenole. Alkohole mają -OH przyłączone do węgla, natomiast fenole to grupa hydroksylowa związana bezpośrednio z aromatycznym pierścieniem węglowym. Alkoholom przypisuje się wyższą stabilność i różne stopnie kwasowości w zależności od rodzaju alkoholu (primary, secondary, tertiary). Fenole są kwasami słabszymi niż silne kwasy mineralne, lecz znacznie silniejszymi niż alkohole, co wynika z stabilizacji jonów fenoksylowych dzięki rezonansowi.

Właściwości fizyczne grup hydroksylowych zależą od liczby i rozmieszczenia takich grup w cząsteczce. Zdolność do tworzenia wiązań wodorowych podnosi temperatury topnienia i wrzenia oraz zwiększa rozpuszczalność w wodzie. Di- i poliole (di- i polihydroksylowe związki) mają jeszcze wyższą polaryzację i silniejsze oddziaływania międzycząsteczkowe.

W chemii nieorganicznej hydroksylowy jon OH- biegunowy i zasadowy, będący częścią roztworów wodnych, odgrywa kluczową rolę w reakcjach kwas-zasada. Grupa hydroksylowa jest także miejscem reaktywności prowadzącej do estryfikacji, oksydacji alkoholi i innych transformacji chemicznych.

W przyrodzie hydroksylowe grupy wpływają na właściwości biomolekuł, cukrów i białek oraz na metabolizm i interakcje chemiczne w organizmach. W przemyśle chemicznym są fundamentem syntez wielu związków, m.in. alkoholi, estrów i polimerów.