heurystyki

Heurystyki to proste, skuteczne reguły myślenia, które umożliwiają szybkie ocenianie sytuacji, podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów, gdy zasoby poznawcze są ograniczone lub pełne obliczenia są niepraktyczne. W psychologii poznawczej pojęcie to spopularyzowali Tversky i Kahneman w pracy z 1974 roku „Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases”, łącząc je z koncepcją ograniczonej racjonalności Herberta Simona. Heurystyki nie gwarantują trafności, ale często prowadzą do wystarczających oszacowań przy minimalnym nakładzie wysiłku.

Najważniejsze typy heurystyk obejmują: reprezentatywności, gdzie ocenę prawdopodobieństwa opiera się na podobieństwie do stereotypowego obrazu; dostępności, gdzie decyzje zależą od łatwości przypominania przykładów; kotwicy i dostosowania, gdy początkowa wartość wpływa na ostateczny szacunek; efekt afektu, w którym emocjonalny stosunek kształtuje ocenę ryzyka i korzyści; rozpoznania, które faworyzuje znane opcje; oraz fluencji przetwarzania, gdzie łatwiej przetwarzane informacje mają większy wpływ na decyzję.

W informatyce heurystyki to reguły skracające czas wyszukiwania rozwiązań, na przykład w algorytmach wyszukiwania i optymalizacji (greedy, hill-climbing, A*). Zastosowania obejmują psychologię decyzji, ekonomię behawioralną, medycynę, inżynierię i projektowanie interfejsów użytkownika. Ograniczenia polegają na podatności na błędy systematyczne i kontekstowe, base rate neglect i inne biasy; jednak jako narzędzie poznawcze i projektowe stanowią ważny element rozumienia ludzkiego myślenia i wspomagania decyzji.