epicyklów

Epicykle, znane także w polskiej literaturze jako epicykl, to pojęcie z historii astronomii opisujące sposób ruchu ciała niebieskiego w geocentrycznym modelu wszechświata. Ciało to porusza się najpierw po małym kole, zwanym epicyklem, którego środek z kolei wędruje po większym kole zwanym deferentem, wokół Ziemi. Złożenie tych ruchów pozwala odtworzyć na sferze niebieskiej charakterystyczny tor obserwowany dla niektórych planet, w tym retrogradację.

W modelu Ptolemeusza epicykle i deferenty były zestawione z mechanizmem zwanym equant, który miał na celu zapewnienie równomiernego kąta ruchu planety w pewnych częściach sfery niebieskiej. Planeta opisuje na epicyklu niewielki ruch, a epicykl sam porusza się po deferencie; suma tych ruchów daje obserwowaną drogę, włączając okresową zmianę prędkości i kierunku.

Historia: Epicykle pojawiły się w pracach greckich astronomów i zostały sformalizowane przez Klaudiusza Ptolemeusza w dziele Almagest, gdzie stanowiły centralny element geocentrycznego modelu kosmosu. System ten utrzymał się przez wieki, aż do rewolucji Kopernika i późniejszych prac Keplera, które zastąpiły geocentryzm heliocentryzmem i prawami Keplera o eliptycznych orbitach.

Współcześnie idea epicyklów bywa używana jako metafora złożonych ruchów cyklicznych i pojawia się także w mechanice, w odniesieniu do przekładni epicyklicznych (planetarnych), gdzie ruchy obrotowe tworzą złożone układy.