cholinergiczne

Cholinergiczne odnosi się do układu i procesów związanych z acetylocholininą (ACh). W neuronach cholinergicznych ACh jest syntezowana z choliny i acetylo-CoA za pomocą enzymu choline acetyltransferase, pakowana w pęcherzyki synaptyczne przez VAChT i uwalniana w synapsie pod wpływem depolaryzacji. Receptory cholinergiczne dzielą się na nikotynowe (jonotropowe) i muskarynowe (metabotropowe). Rozkład ACh następuje szybko dzięki acetylocholinoesterazie (AChE) i butyrylcholinesterazie, co kończy sygnał.

Rola cholinergiczna obejmuje zarówno układ obwodowy, jak i centralny. W układzie obwodowym ACh przekazuje sygnał w synapsie nerwowo-mięśniowej, a także w zwojach przywspółczulnych i w gruczołach i efektorach. W układzie nerwowym centralnym cholinergiczne projekcje pochodzą m.in. z niektórych jąder mózgu, a ich funkcje obejmują uwagę, uczenie się i pamięć.

Utrzymanie równowagi cholinergicznej ma znaczenie kliniczne. W chorobach neurodegeneracyjnych obserwuje się spadek aktywności cholinergicznej w mózgu, co leży u podstaw stosowania inhibitorów acetylocholinoesterazy (np. donepezil, rivastigmina, galantamina) w łagodzeniu objawów choroby Alzheimera. W praktyce farmakologicznej wyróżnia się agoniści cholinergiczni (np. acetylocholina, pilokarpina, karbachol) oraz pośrednie działanie poprzez inhibitory AChE; antagonisty muskarynowe (atropina, skopolamina) blokują działanie ACh. Sytuacje kliniczne obejmują również zastosowania w jaskrze, zaburzeniach motoryki jelit i zatrzymaniu moczu, a toksyczność cholinergiczna może wynikać z przedłużonego działania ACh, prowadząc do objawów DUMBBELSS; leczenie obejmuje atropinę i, w cięższych przypadkach, pralidoksymę.