atomnummer

Het atoomnummer, ook wel het protonental genoemd en vaak aangeduid met Z, is het aantal protonen in de kern van een atoom. Het bepaalt de identiteit van het element: een atoom met Z protonen behoort tot het element met dat Z in de periodieke tabel. Voor een neutraal atoom komt hier ook het aantal elektronen mee overeen, waardoor het atoomnummer sterk samenhangt met de chemische eigenschappen via de elektronconfiguratie.

In de periodieke tabel worden elementen gerangschikt in oplopende volgorde van Z, beginnend bij waterstof (Z = 1) en eindigend bij het tot nu toe bekend gestelde element oganesson (Z = 118). Z bepaalt de positie van het element in zijn groep en periode en is de basis voor periodieke trends zoals elektronegativiteit en ionisatie-energie.

Het massagetal A van een atoom is de som van protonen en neutronen: A = Z + N. Isotopen van hetzelfde element hebben dus hetzelfde Z maar een verschillend A vanwege verschillende neutronenaantallen. Hoewel isotopen wisselende massaliteit hebben, vertonen ze doorgaans vergelijkbare chemische eigenschappen omdat die vooral bepaald worden door de elektronconfiguratie.

Het atoomnummer is een fundamentele parameter in zowel de kernfysica als de chemie. Het kan experimenteel bepaald worden met technieken zoals röntgenfluorescentie en massa-spectrometrie en vormt de basis voor de nomenclatuur en berekeningen die aan elk element zijn identiteit geven.