Verðstig

Verðstig er yfirgripin mælistika sem lýsir almennu verðlagi í hagkerfinu á tilteknu tímabili, miðað við verðlag í grunnári. Hann gerir kleift að bera saman verðlag milli tímabila og meta þróun alls verðlags í efnahagslífinu. Verðstig er oft skilgreint sem vísitala sem tekur saman verð á mörgum vörum og þjónustum sem heimili kaupa.

Algengasta mæling verðstigs er neysluverðstala (CPI), sem Hagstofa Íslands birti og byggir á verði vöru og þjónustu sem heimili nota. Aðrar mælingar eru framleiðsluverðlag (PPI) og GDP deflator, sem tekur með verðbreytingar í öllum þjóðhagslegum þáttum. Í Íslandi er mikilvægt að fylgjast með þessum vísitölum til að meta verðbólgu og alþjóðlega verðlagsbreytingar; Seðlabanki Íslands notar þær inn í stefnumótun og verðtryggingarathafnir.

Notkun verðsitsins liggur til grundvallar í fjölmörgum ákvörðunum: hann mælist kaupmætti heimila, vegur launa- og útgjaldagreiningar, er notaður í uppgjör samninga og verðtryggingu, og hann kemur við sögu í fjármálastjórnun ríkis og fyrirtækja. Verðbólga, sem er breyting á verðsifri yfir tíma, tengist verðstigi; verðlagstíll getur hækkað eða lækkað með tíð.

Takmarkanir vísitalna geta t.d. komið fram vegna vali á vörulisti, nýrra vara, gæðabreytinga og afleiðinga nýrra tækni. Axis af þessum vísitalnum er þó mikilvæg forsendu fyrir skilning og stjórnun verðlags í Íslandi og í alþjóðlegu samhengi.