Syntaktyka

Syntaktyka (językoznawstwo) zajmuje się zasadami i ograniczeniami rządzącymi budową zdań i wyrażeń oraz relacjami między ich częściami. Bada, jak wyrazy łączą się w frazy i zdania, jak powstają struktury hierarchiczne i w jaki sposób ta architektura wpływa na znaczenie. Syntaktyka różni się od morfologii, która dotyczy formy i odmiany wyrazów, oraz od semantyki, zajmującej się znaczeniem.

Podstawowe pojęcia obejmują kategorie syntaktyczne (rzeczownik, czasownik, przymiotnik), konstituanty (frazy), reguły struktury zdania oraz reprezentacje drzewowe. W ramach różnych tradycji teoretycznych rozwijano modele opisujące możliwości składniowych języka. W teorii generatywnej wprowadzono pojęcia transformacji i ruchu, które wyjaśniają, jak mogą powstawać pytania, przeczenia czy zdania pasywne. Inne podejścia to gramatyka zależności, gramatyka konstrukcji oraz gramatyka funkcjonalna. Syntaktyka zajmuje się także typologią językową - różnice w szyku wyrazów między językami - a także kwestie zgodności, subkategorialnej valencji i relacji strukturowych.

Historia syntaktyki obejmuje rozwój od badań nad składnią w XIX wieku przez tradycje strukturalne po rozwój gramatyki generatywnej Noama Chomsky'ego w XX wieku. W ramach nurtu generatywnego rozwijano modele drzew składniowych, pojęcie Universal Grammar oraz program minimalizacji. Współczesna syntaktyka integruje także podejścia zależnościowe, konstrukcjonistyczne i funkcjonalne, a jej teorie są używane w analizie języków naturalnych i w przetwarzaniu języka.

Zastosowania obejmują opis języków, nauczanie języków, przetwarzanie języka naturalnego, parsowanie, rozpoznawanie mowy, tłumaczenie maszynowe i analizę korpusową, a także wsparcie w tworzeniu narzędzi do analizy składniowej w NLP.