Fosfatlar

Fosfatlar, fosfor atomu ile oksijen atomlarının oluşturduğu fosfat grubunu içeren bileşiklerdir. En temel formu ortofosfat (PO4^3−) olup hidrojenfosfat (H2PO4−) ve dihidrogen fosfat (HPO4^2−) gibi türevleri de bulunur. Fosfatlar inorganik ve organik olarak sınıflandırılır; inorganik fosfatlar kayaçlarda mineral halinde (örneğin apatittir) bulunur, organik fosfatlar ise fosforlu esterler biçiminde karbona bağlıdır.

Biyolojik olarak fosfatlar enerji taşıyıcıları olan ATP'nin yapısında, nükleik asitlerin omurgasında ve çoğu fosfolipit'in bileşenlerinde bulunur. Bitkiler ve mikroorganizmalar toprak veya su kaynaklarından fosfatları alır; hayvanlar besin zinciriyle bu fosforu edinir. Fosfor döngüsü, mineralleşme, toprak çözünebilir fosfatlar ve biyolojik transferlerle sürdürülür ve ekosistemlerin fosfor dengesini belirler.

En önemli kullanım alanları gübre endüstrisidir. Fosfat gübreleri, tarıma fosfor sağlamak için kullanılır; çeşitli fosfat gübreleri (örneğin süperfosfatlar) topraktan bitkilerin fosfor ihtiyacını karşılar. Endüstride suda çözünen fosfatlar deterjanlarda, gıda katkı maddelerinde ve bazı metal işleme süreçlerinde tampon ve emülsiyonlaştırıcı olarak kullanılır.

Fosfatlar aşırı su ortamlarına sızdığında su ekosistemlerinde alg patlamalarını tetikleyerek eutrofikasyona yol açabilir. Bu durum oksijen tükenmesi ve tür kaybına neden olur. Bu nedenle atık su arıtımında fosfat giderimi ve tarımsal uygulamalarda fosfor yönetimi önemlidir. Yeraltı suyu ve yüzey suyu kirliliğini azaltmak için politika ve teknik çözümler uygulanır.