ónæmi

Ónæmi er hæfni lífvera til að verja sig gegn sýklum og öðrum framandi efnum sem geta valdið sjúkdómi. Varnir eru almennt flokkaðir í náttúrulegt ónæmi (innate) og aðlagað ónæmi (adaptive).

Náttúrulegt ónæmi felur í sér ytri og innri varnir: húð og slímhúð hindra innrás sýkla. Innri ónæmisviðbrögð byggjast á átfrumum (makrófögum og neutróílum) sem eyða sýklum með át og valda bólgu. Komplementkerfið og boðefni stuðla að frekari viðbrögðum. Bólga er nauðsynleg til að hreinsa sýkla og skjóta eitla.

Aðlagað ónæmi byggist á sérhæfðum ónæmisfrumum. B-frumur framleiða mótefni sem bindast sýklum og gera þá óvirka eða auðvelda eyðingu. T-frumur hafa tvö megin hlutverk: cytotoxic T-frumur ráða við að drepa sýkla innan frumna og hjálparfrumur (helper T-frumur) samhæfa svar og stjórna viðbrögðum. Minni ónæmis er lærð minning sem framleiðir minnisfrumur og gerir svarið hraðara og sterkara við endurteknum áreitandi.

Við bólusetningar fáum við forðan efni sem líkist sýkli án sjúkdómsins. Þetta þjálfar ónæmiskerfið, myndar minnisfrumur og eykur hraða og kraft svara við raunverulegum sýklum.

Ónæmisraskanir geta verið of mikil eða of lítil virkni. Immunodeficiencies draga úr vörn, t.d. vegna sjúkdóma eða meðferða. Ofnæmi (hypersensitivity) og ofnæmisviðbrögð geta valdið skaða. Autoimmune sjúkdómar eru þegar líkaminn ráðast á eigin vefi.

Herd immunity, eða samfélagsónæmi, kemur fram þegar stór hluti samfélags er ónæmur gegn tilteknu sýkli, sem minnkar útbreiðslu og ver þá sem hafa veikt ónæmi.