vitaminlerin

Vitaminler, insanların normal metabolizma ve sağlığını sürdürmesi için çok küçük miktarlarda gerekli olan organik bileşiklerdir. Genelde vücut bu bileşikleri yeterince üretemediği için dışarıdan besinlerle alınması gerekir. Bazılarını vücut az miktarda sentezler; örneğin D vitamini güneş ışınlarıyla deri tarafından, K vitamini ise bağırsak mikrobiyotası tarafından kısmen sağlanır.

Vitaminler iki ana gruba ayrılır: yağda çözünenler (A, D, E, K) ve suda çözünenler (C ve B-kompleks fonksiyonundaki vitaminler). Yağda çözünenler vücutta depolanabilir ve uzun süreli depolama nedeniyle eksiklik belirtileri daha geç ortaya çıkabilir; suda çözünenler çoğunlukla idrarla atılır ve düzenli alınmaları gerekir.

Görevleri geniş kapsamlıdır: A vitamini görme ve bağışıklık; D vitamini kemik mineralizasyonu; E vitamini hücre membranı stabilizasyonu ve antioksidan; K vitamini kan pıhtılaşması; B vitaminleri enerji metabolizması, sinir fonksiyonları ve kırmızı kan hücresi oluşumu; C vitamini kollajen sentezi, demir absorbsiyonu ve bağışıklık.

Gıdalar temel kaynaklardır: sebze ve meyveler, süt ürünleri, et ve balık, tahıllar ve baklagiller; bazıları takviye olarak da bulunur. Eksiklikler belirli sağlık sorunlarına yol açabilir: A eksikliği görüş kaybı ve enfeksiyon riskini artırabilir; D eksikliği raşitizm veya osteomalaci; C eksikliği skorbut; B12 eksikliği megaloblastik anemi ve sinir hasarı; folat eksikliği erken gebelikte anomali riskini artırır.

Çok yüksek dozlar ise toksisiteye yol açabilir; yağda çözünen vitaminler birikebilir (ör. A, D); suda çözünen vitaminler genelde daha güvenli olsa da, bazı durumlarda özellikle B6, B3 (niasin) veya folatın aşırı dozları sağlık sorunlarına neden olabilir.