subiektywizm

Subiektywizm to pogląd w filozofii, według którego znaczenie, prawda i wartość świata zależą od podmiotu i jego stanu psychicznego. W praktyce wyróżnia się kilka odmian: poznawczy subiektywizm, wartościowy (etyczny) subiektywizm oraz estetyczny subiektywizm.

Subiektywizm poznawczy twierdzi, że uzasadnienie i prawda przekonań są zależne od wewnętrznych stanów psychicznych, doświadczeń i kontekstów poznawczych jednostki. Z tej perspektywy nie ma obiektywnego, niezależnego od nas standardu prawdy.

Etyczny subiektywizm, często nazywany subiektywizmem wartości, utrzymuje że oceny moralne wyrażają postawy, afekty lub decyzje subiektywne, a nie stwierdzają obiektywnych faktów. Jest łączony z emotywizmem, który postuluje, że sądy moralne są wyrażeniem afektu, a nie opisem rzeczywistości.

Estetyczny subiektywizm głosi zaś, że oceny estetyczne zależą od gustu i emocji obserwatora, a nie od obiektywnych właściwości dzieła.

Historia subiektywizmu obejmuje różne nurty. W tradycjach wcześniejszych, takich jak Berkeley, rola percepcji w kształtowaniu rzeczywistości bywała opisywana jako zależna od podmiotu. W XX wieku wykształciły się formy etycznego subiektywizmu w emotywizmie (A. J. Ayer; C. L. Stevenson). Obecnie rozmawia się o granicach subiektywizmu w konfrontacji z realizmem oraz o problemach z relatywizmem kulturowym i spornymi twierdzeniami o prawdzie.