stawonogów

Stawonogi (Arthropoda) to największy i najbardziej zróżnicowany typ zwierząt. Cechami charakterystycznymi są egzoszkielet z chityny, wyraźna segmentacja ciała oraz liczne, zwykle wyspecjalizowane pary odnóży. Egzoszkielet chroni przed utratą wody i urazami, ale musi być zrzucany podczas wzrostu (linienie).

Ciało stawonogów zwykle podzielone jest na regiony: głowę, tułów i odwłok, chociaż u niektórych grup występują różne warianty. Odnóża bywają przekształcone do różnych funkcji, takich jak chodzenie, pływanie, chwytanie czy czucie. W zależności od grupy występują także różne układy oddechowe: skrzela, tchawice lub płuca książkowe. Zróżnicowanie odnóży i tagmizacji odgrywa kluczową rolę w ich różnorodności ekologicznej.

Stawonogi dzielą się na cztery główne grupy: Chelicerata (np. pająki, skorpiony, roztocza), Crustacea (kraby, homary, krewetki, raki oraz skorupiaki planktonowe), Myriapoda (stonogi i milipody) oraz Hexapoda (głównie insekty). Insekty stanowią największą i najbardziej różnorodną grupę stawonogów; mają zwykle trzy części ciała (głowa, tułów, odwłok), trzy pary odnóży i często skrzydła.

Rozwój u stawonogów obejmuje różne typy metamorfzy: hemimetabolia (niepełna metamorfaza) oraz holometabolia (pełna metamorfaza, np. motyle, błonkówki, muchy, chrząszcze). Najstarsze stawonogi pojawiły się w kambrze, a ich różnorodność wzrosła dzięki ewolucji tagmizacji i rozwojowi egzoszkieletu.

Znaczenie dla ekosystemów i ludzi jest wielorakie: stawonogi są zapylaczami, rozkładają materia organiczna, stanowią pokarm dla wielu innych organizmów oraz są ważnym źródłem pożywienia w gospodarce rybno- skorupiakowej. Niektóre gatunki bywają szkodnikami lub wektorami chorób.