przymus

Przymus to pojęcie używane w języku potocznym i prawnym, odnoszące się do wymuszenia podjęcia działania lub powstrzymania się od niego poprzez groźbę siły, zastosowanie siły lub za pomocą przepisów prawnych. W sensie ogólnym przymus opisuje sytuację, w której decyzje jednostki zależą od zewnętrznego nacisku, a nie od jej woli. Etymologia sugeruje związek z czasownikiem musieć, wyrażając konieczność.

Formy przymusu obejmują różne mechanizmy: fizyczny przymus – użycie siły lub groźby jej użycia; prawny przymus – obowiązki na mocy prawa egzekwowane przez organy państwa; psychologiczny i społeczny przymus – presję ze strony otoczenia, nacisk społeczny, stigma; ekonomiczny przymus – wpływ na decyzje poprzez ryzyko utraty środków do życia lub perspektyw zawodowych. W praktyce przymus może mieć charakter ograniczenia wolności jednostki i bywać stosowany w imię utrzymania porządku publicznego, bezpieczeństwa lub realizacji obowiązków prawnych.

W kontekście prawa przymus bywa rozpatrywany także jako czynnik wpływający na ważność czynności prawnych lub na możliwość zastosowania środków egzekwowania zobowiązań. W niektórych systemach prawnych występuje pojęcie duress (duresja) jako uzasadniające ograniczenia odpowiedzialności lub jako element procesu dowodowego. Nacisk przymusowy stoi przed wyzwaniem równowagi między skuteczną ochroną porządku a ochroną wolności jednostki.

Zobacz także: presja społeczna, obowiązek, prawo i wolność.